چند هفته ای هست که توزیع سریال طنز قهوه تلخ به کارگردانی مهران مدیری و تهیه کنندگی مجید و حمید آقا گلیان و ایفای نقش جمعی از چهره های محبوب طنز مانند : سیامک انصاری ـ محمد رضا هدایتی ـ بروز ارجمند ـ رضا فیض نوروزی ـ بیژن بنفشه‌خواه ـ نادر سلیمانی ـ رضا نیکخواه ـ فلامک جنیدی ـ سعید پیردوست ـ بیوک میرزایی ـ ساعد هدایتی و … در شبکه عرضه محصولات تصویری خانگی آغاز شده است و شواهد و قرائن از اقبال کم سابقه ایرانیان برای خرید و تماشای این محصول فرهنگی خبر می دهد .

داستان قهوه تلخ از این قرار است که: نیما زند کریمی، استاد تاریخ معاصر طی تحقیقاتی راجع به یک دوره تاریخی، با خوردن یک فنجان قهوه به شکلی عجیب، به همان دوره تاریخی بر می‌گردد، یعنی سال ۱۲۰۱ که جهانگیر شاه، حکومت می‌کند و دربار او را شخصیت هایی همچون اتابک اعظم ـ اقبال السلطنه ـ لعبت الملوک ـ فخر‌التاج بانو ـ بلد الملک ـ برزو خان سپهسالار ـ دامبول السلطنه ـ بیخودی الملک دیلمی و … تشکیل می دهند و نیما زند کریمی استاد تاریخ معاصر در میان آنان با داستانهای مختلفی روبرو می شود که باید در ادامه دید !

آنچه این کار اخیر مدیری را از سایر کارهای وی متفاوت تر کرده ، حاشیه ها و اختلاف روایت هایی درباره علت عدم پخش آن از شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران ، استفاده از نما ها ی متعدد و بازیگران پرشمار ، استفاده از دکورهای عظیم و سنگین و مواردی دیگر از این دست است.

سریال حال و هوای جالبی دارد و هرچه داستانش به پیش تر می رود مانند سایر کارهایی که از مدیری دیده ایم جذاب تر شده و بیشتر جا می افتد اما براستی چرا با این همه نقاط مثبته ، این قهوه طبخ مدیری در کام گیلانیان تلخ تر از تلخ مزه کرده است ؟!

اگر به یاد داشته باشید مدیری در کار قبلی تر خود ” شبهای برره ” سعی در خلق و شخصیت پردازی مردمانی مجازی در جغرافیایی فرضی را داشت تا با توجه به گزنده بوده نفس کار طنز به قومیت های اصیل و فرهیخته ایرانی هم بی مهری و یا بی ادبی ای نشود . اما علی الظاهر در این کار جدید خود چه انشاءالله نا دانسته و خدای ناکرده ، دانسته ، نوک پیکان تحقیر ولو غیر مستقیم را به سمت یکی از اقوام اصیل و از قدیمی ترین ساکنان ایران گرفته است که همان ” دیلمیان ” هستند !!!

کاراکتری که بیژن بنفشه خواه نقشش را ایفا می کند ” بیخود الدوله دیلمی ” نام دارد ! که دست بر قضا همانند نامش به عنوان بی خود ترین کاراکتر مجموعه دچار دوگانگی های رفتاری و علی الظاهر جنسیتی نیز هست ! بحث در مختصات نقش و باید ها و نباید های شخصیتی این کاراکتر نیست بلکه در انتخاب پسوند نام اوست ! چرا دیلمی ؟!

آیا نویسنده و یا مشاور تاریخی نگارش فیلمنامه قهوه تلخ به واقع نمی دانسته که سرزمین گیل ، یا همان گیلان از دو قوم اصلی ” گیل و دیلم ” تشکیل شده بود و هست ؟ آیا نویسنده فیلم نامه و کارگردان هنگام انتخاب نام این شخصیت فراموش کرده اند که دیلمیان نیز همچون دیگر قوم‌های ایرانی در طول هزاران سال گذشته در ساختن تاریخ و فرهنگ کهنسال ایران‌زمین نقش مهمی داشته‌اند. آیا آگاه به دلاوری ، جنگ آوری ، استقامت و دیانت مردمان گیل و دیلم ” گیلان ” در ادوار گذشته تاریخی نبوده اند ؟!

پس جهت قلقلک حافظه ضعیف برخی با توجه به رویکرد تاریخی سریال به چند نکته در عظمت دیالمه اشاره می کنم :

در نوشته‌های رومیان و بیزانسی‌ها (برای نمونه کتاب آگاتیاس Agathias) از جنگاوری دیلمیان یاد شده است و سلاح آنان خنجر و شمشیر و سپرهای رنگین و درخشان نام برده شده است. همچنین از سلاحی نام برده شده که به صورت نیزه‌ای با شاخ دوسر بوده و به آن «ژوبین» یا زوبین می‌گفتند. در فرهنگ دهخدا نیز چنین آمده است:

ژوبین/زوبین: حربه‌ی مردم گیلان است و آن نیزه‌ی کوچکی بود که سر آن دو شاخ باشد و در قدیم بدان جنگ می‌کرده‌اند (برهان قاطع). مخصوص اهل تبرستان خاصه دیالمه بوده (انجمن آرا) (آنندراج). نیزه‌ی کوچکی دوشاخه و بیشتر معمول مردم گیلان (ناظم الاطباء)

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در کتاب «دو قرن سکوت» از سرداری به نام «وهرز دیلمی» نام می‌برد که در زمان خسرو یکم انوشیروان به فرماندهی گروهی ۱۰۰۰ نفره به یمن فرستاده شد تا شورش آنجا را آرام کند. وهرز پس از رسیدن به یمن، کشتی‌ها را می‌سوزاند و همه چیز را به دریا می‌ریزد و به سربازان می‌گوید راه بازگشتی نیست. باید پیروز شویم.

پس از گشودن ایران به دست نیروهای عرب مسلمان و فروپاشی دولت مرکزی ساسانیان، نیروهای مسلمان مدت زمان درازی را صرف نفوذ و تسخیر منطقه‌ی دیلم کردند. طبری در تاریخ خویش هرگاه سخن از جنگ بین نیروهای خلیفه‌ی اموی و دیلمیان است (مانند حوادث سال ۱۴۳ هجری) می‌نویسد «و این جنگ به درازا کشید.» این موضوع دو دلیل داشت: یکی سختی جغرافیایی یعنی وجود کوه‌های سربلند و برافراشته‌ی البرز و کوهستانی بودن این منطقه. دلیل دوم مهارت جنگی و نظامی دیلمیان بود.

دیلمیان حتی پس از اسلام آوردن نیز جزو نخستین ایرانیانی بودند که در راه استقلال ایران و بیرون آمدن از زیر سلطه و فرمان خلیفه‌های اموی و عباسی قیام کردند. معروف‌ترین این دیلمیان حکومت زیاریان (آل زیار) بود که مرداویج و برادرش وشمگیر پسران زیار آن را بنا کردند و به مدت ۲۰۰ سال بر شمال ایران و اصفهان و ری حکومت کردند. شاید مشهورترین یادگار زیاریان گنبد کاووس باشد و نیز کتاب «اندرزنامه» که چون نویسنده‌اش کاووس (قابوس) بود به «قابوس‌نامه» نیز شناخته می‌شود. اما شاید مهم‌ترین اثر این دولت، حمایت کاووس از دانشمند بزرگ ایرانی ابوریحان بیرونی باشد که سبب شد کتاب مهم و ارزشمند «آثارالباقیه» نوشته شود.

و بسیار موارد و مفاخر دیگر در گذشته و حال مانند پرفسور مجید سمیعی رشتی رئیس سمفوزیوم جراحان مغزو اعصاب دنیا ، پرفسور فضل الله رضا ، پرفسور اکبر زاده یکی از سه ریاضی دان برجسته ایرانی و از ۱۰۰ ریاضی دان برتر تاریخ علم ریاضی جهان ، مرحوم دکتر بهزاد پدر علم زیست شناسی ایران ، مرحوم دکتر محمد معین اولین دارنده درجه دکترای زبان و ادبیات فارسی ایران ، حضرت آیت الله العظمی مرحوم محمد تقی بهجت فومنی و بسیار نام داران دیگر که به دلیل خارج از حوصله بودن خواندن فهرستی بلند بالا توسط مخاطبان از ذکر نامشان معذورم همه از فرزندان سرزمین گیل و دیلم یعنی گیلان بوده و هستند .

13پس شما هم به نگارنده حق می دهید که با وجود درخور توجه بودن و داشتن نکات مثبت فراوان در قهوه تلخ قلم به شکایت بر سطور کاغذ براند و به سازندگان بویژه کارگردان این کار بگوید انتخاب این نام ” بیخودالدوله دیلمی ” این قهوه را در کام گیلانیان تلخ تر از تلخ کرده است. اگرچه تغییر نام این شخصیت دیگر میسر نیست ولی در مقام جبران افکار عمومی، گیلانیان در انتظار عذرخواهی شخصیت دوست داشتنی طنز ایران ، مهران مدیریست تا همچنان دوست داشتنی بماند .

خبرنگار ، مجری و نویسنده شبکه تلویزیونی گیلان ، باران